Jagoda Kwiatkowska
1 / 7
Sehnsucht
Specyficzna przestrzeń osiedla Fampa w Jeleniej Górze stanowi ciekawy przykład pamięci kolektywnej. Szczególna osobliwość dzielnicy wynika z tego, iż była miejscem, gdzie w latach 1944 -1945 znajdowała się jedna z filii obozu koncentracyjnego Gross-rosen. Dzisiaj jest miejscem, w którym mieszkają ponad trzydzieści dwie rodziny.
Mieszkańcy rezygnują z hegemonii pamięci, przebudowując przestrzeń, w której kiedyś był obóz koncentracyjny. Obszar przeznaczony na przestrzeń muzealną dzięki nim staje ziemią tętniącą życiem. Spółdzielnia mieszkaniowa postawiła pomnik, by oddać pamięć ofiarom nazistowskiego terroru, jednak stają się wykluczeni poprzez alternatywne działanie w stosunku do upolitycznionej pamięci. Zasiedlając ów teren, nie zachowali normatywnej struktury upamiętniania. Pamięć i zapomnienie splatają się tu w układ codzienności. Nowi osadnicy próbują wtłoczyć swój własny pierwiastek. Potencjał jaki tkwi w pomnikach, nazwach ulic, które nas otaczają, są tak samo ważne, jak szansa do radości z dnia codziennego. Przykład osiedla mieszkaniowego „Fampa” pokazuje, że pokojowy, masowy i efektywny udział społeczeństwa w dążeniu do lepszego świata jest możliwy.
Obóz koncentracyjny odebrał Jeleniogórskiej ziemi pozytywne nacechowanie – ma ona bowiem właściwości lecznicze. „Złoże leczniczych wód termalnych Cieplic usytuowane jest w obrębie masywu granitowego Karkonoszy. W rejonie wypływu źródeł oprócz lokalnych wystąpień osadów rzecznych i deluwialnych holocenu i plejstocenu, dominującą rolę odgrywa górnokarboński granit karkonoski. […] Są to wody szczelinowe głębokiego krążenia, które samoczynnie wypływają na powierzchnię pod wpływem podwyższonego ciśnienia hydrostatycznego.”
Przedmiotem mojej pracy dyplomowej jest binarność owego miejsca, które jednocześnie podtrzymuje pamięć o ofiarach i uzdrawia napiętnowaną przestrzeń.
Temat wód leczniczych naprowadził mnie do stworzenia studni głębinowej. Projekt pomnika z dopływem wód termalnych podkreśla symboliczną warstwowość omawianej ziemi.
Tytuł pracy Sehnsucht jest odniesieniem do Nietzschego. Słowo to oznacza „obietnicę lepszego świata.” „Sehnsucht jest wyrazem stworzonym przez Niemców i pozostaje w organiczym związku z narodem niemieckim. Opisuje on stan ducha narodu, który – przybity ponurym klimatem i wojnami – tęskni do jaśniejszego, szczęśliwszego świata.” W języku polskim zostało to jednak przetłumaczone mechanicznie, bowiem wyraz tęsknota nie naświetla wszystkich odcieni. Podstawową różnicą jest to, iż tęsknota i pragnienie nie odnoszą się do czasu - łączą się w jedno. Nazwanie pracy niemieckim, nieprzetłumaczalnym słowem jest sposobem zrozumienia i ustosunkowania się do kultury sąsiadów. Znaczenie słowa koresponduje z tematem pracy – obietnica lepszego świata jest dla mieszkańców pragnieniem możliwym do spełnienia.
Usadowienie studni ponad poziomem linii horyzontu odsłania głębinę. Kompozycja powtórzonego koła, który nie przykrywa głębiny, ma podkreślić niepokój nieprzepracowanej traumy. Zawieszona jest na filarze, który jest dopływem wody. Projekt ma okrągły kształt, który nawiązuje do cykliczności oraz do tradycyjnej formy studni. Konstrukcja jest zbudowana z granitu karkonoskiego, ponieważ więźniowie obozu wydobywali ów kamień w pobliskich kamieniołomach. Granit jest także głównym składnikiem mineralnym wód termalnych.
Położenie studni wyznaczone jest wzdłuż ścieżki pomnika. Tym sposobem generuje potencjalny dialog pomiędzy pamięcią a odnową.
Projekt składa się z wizualizacji 3D osiedla wraz z umiejscowioną studnią oraz wywiadem z Panią Grabiec, która jest mieszkanką osiedla przy ulicy Wojewódzkiej 5/1 w Cieplicach-Zdrój.